Anal fissür, mukoza denilen anüsü çizen ince nemli dokuda oluşan küçük bir yırtılmadır. Büyük tuvalet esnasında büyük ve sert dışkı anal fissür oluşmasına neden olabilir. Tipik olarak bağırsak hareketlerine, ağrı ve kanamaya neden olan bir durumdur. Bununla beraber anüsün sonunda (anal sfinkter) kas halkasında spazmlar yaşanabilir.
Daha çok bebeklerde yaygın olan anal fissürler her yaştan insanı etkileyebilen bir durumdur. Anal fissür durumu çoğunlukla lif alımının artırılması ya da sitz banyosu gibi kolay ve basit tedavilerle daha iyi hale gelebilir. Bununla beraber bazı durumlarda ilaç ya da cerrahi ihtiyacı ortaya çıkabilir.
Anal Fissür Belirtileri
Belirti ve semptomlar şunlardır:
- Büyük tuvalet esnasında kimi zaman şiddetli ağrı
- Bağırsak hareketlerinden sonra birkaç saat sürebilen ağrı
- Büyük tuvaletten sonra tuvalet kağıdında ya da dışkıda parlak kırmızı kan
- Anüs çevresindeki deride gözle görülebilen bir çatlak
- Anal fissür yakınındaki ciltte küçük bir yumru
Büyük tuvalet esnasında ağrı yaşanıyorsa ya da tuvalet sonrasında tuvalet kağıdında veya dışkıda kan fark edilirse doktora danışılmalıdır.
Anal Fissür Nedenleri
Aşağıdakiler anal fissürün yaygın nedenleridir.
- Sert ve büyük dışkı
- Büyük tuvalet sırasında zorlanma ve kabızlık
- Kronik ishal
- Anal ilişki
- Çocuk doğurma
Aşağıdakiler anal fissürün daha az yaygın nedenleridir.
- Crohn hastalığı ya da başka bir inflamatuar bağırsak hastalığı
- Anal kanser
- HIV
- Tüberküloz
- Frengi
Anal Fissür Risk Faktörleri
Anal fissür gelişme riskinde rol oynayan faktörler şunlardır:
- Kabızlık
Büyük tuvalet esnasında sert dışkılar ve zorlanma durumları yırtılma riskini artıran durumlardır.
- Doğum
Kadınlarda anal fissür durumu doğumdan sonra daha yaygındır.
- Crohn Hastalığı
İltihaplı bir bağırsak hastalığıdır. Bağırsak yolunda kronik iltihaba neden olur. Bu durum da anal kanalın astarını yırtılmaya karşı daha savunmasız hale getirebilir.
- Anal İlişki
- Yaş
Anal fissür her yaşta ortaya çıkabilen bir rahatsızlıktır. Fakat bebeklerde ve orta yaş yetişkinlerde daha yaygın olarak seyreder.
Anal Fissür Komplikasyonları
- İyileşememe
Anal fissür sekiz hafta içerisinde iyileşmezse, kronik bir durum olduğu düşünülür ve bu durumda daha fazla tedavi ihtiyacı ortaya çıkabilir.
- Tekrarlama
Kişiler anal fissür yaşadıktan sonra nüksetmeye eğilimli olurlar.
- Çevredeki Kaslara Uzanan Yırtık
Anal fissür kimi durumlarda, anüsü kapalı tutan kas halkasına dek (dahili anal sfinkter) uzanabilmektedir. Bu durum anal fissürün iyileşmesini zora sokar. İyileşmeyen fissür bir dizi işlem döngüsünü beraberinde getirebilir. Ağrının azaltılması, fissürün onarılması ya da çıkarılması için ilaç ya da ameliyat gerekebilir.
Anal Fissür Önleme
Kabız ya da ishal gibi durumları önleyerek anal fissürü önlemek mümkündür. Bunun için yüksek lifli gıdalar tüketilmeli, bol sıvı alınmalı ve büyük tuvalet esnasında zorlanma yaşanmaması için düzenli egzersiz yapılmalıdır.
Anal Fissür Teşhisi
Doktorlar kişilere birtakım sorular sorarlar. Ayrıca anal bölgenin hafif muayenesini de kapsayan fiziksel bir muayene yaparlar. Genel olarak yapılan fiziksel muayene anal fissür teşhisinde yeterli olmaktadır.
Akut anal fissür görünümü bir parça kâğıt kesiği gibidir. Kronik anal fissür de ise çoğunlukla daha derin bir yırtılma söz konusudur ve iç ya da dış etli büyümeler olabilir. Eğer fissür sekiz haftadan daha fazla bir süreye rağmen iyileşmezse o zaman durum kronik kabul edilir.
Fissürün tam olarak nerede olduğu, fissürün nedeniyle ilgili ip uçları sunar. Mesela arka ya da önde değil de anal açıklık yanında oluşan bir çatlak Crohn hastalığı benzeri bir başka rahatsızlığın işareti sayılabilir. Eğer doktorlar kişide altta yatan bir başka sağlık sorunu olduğundan şüphe ederlerse daha fazla test önerebilirler. Bu testler şunlardır:
- Anoskopi
Anüse yerleştirilen tübüler bir cihazla rektum ve anüsü görselleştirmeye yardımcı olan bir prosedürdür.
- Esnek Sigmoidoskopi
Bu test 50 yaş altında olan ve bağırsak hastalıkları ya da kolon kanseri için herhangi bir risk faktörü bulunmayan kişilere yapılabilir. Kolonun alt kısmına küçük bir videoya sahip ince ve esnek bir tüp yerleştirilen bir prosedürdür.
- Kolonoskopi
Tüm kolonun incelenebilmesi için rektuma esnek bir tüp yerleştirilir. Eğer kişi elli yaşından büyükse, kolon kanseri risk faktörleri varsa, diğer durumların belirtileri, karın ağırsı veya ishal gibi semptomlar için risk faktörlerine sahipse bu prosedür uygulanabilir.
Anal Fissür Tedavi
Eğer kişiler lif ve sıvı alımlarını artırarak dışkılarını daha yumuşak tutarlarsa, anal fissürler çoğunlukla birkaç hafta içinde iyileşirler. Bunun yanı sıra özellikle büyük tuvalet sonrasında, günde birkaç kez anal fissür olan bölgeyi 10-20 dakika kadar suya batırmak, sfinkterin gevşemesini sağlayarak iyileşmeye yardımcı olur.
Eğer kişiler belirtilerin devam ettiklerini gözlemlerlerse daha fazla tedaviye ihtiyaçları olabileceğini unutmamalıdırlar.
Ameliyatsız Tedaviler
- Harici olarak uygulanan nitrogliserin (Rectiv)
Fissüre kan akışını artırmaya ve anal sfinkterin rahatlamasına yardımcı olarak iyileşmeyi teşvik eder. Nitrogliserin, çoğunlukla diğer konservatif önlemlerde başarıya ulaşılamazsa tercih edilen tıbbi bir tedavidir. Yan etkileri arasında şiddetli sayılan baş ağrısı yer alır.
- Topikal Anestezik Kremler
Ağrının giderilmesine destek olması için Lidokain hidroklorür (Ksilokain) gibi topikal anestezik kremlerden faydalanılabilir.
- Botulinum Toksin Tip A (Botox) Enjeksiyonu
Anal sfinkter kasını felç etmek ve spazmları gevşetmek için kullanılır.
- Kan Basıncı İlaçları
Oral nifedipin (Procardia) veya diltiazem (Cardizem) gibi kan basıncı ilaçları anal sfinkterin rahatlamasında yardımcı olabilirler. Ağızdan alınabilen bu ilaçlar harici olarak da uygulanabilirler. Nitrogliserin etki göstermediğinde ya da önemli yan etkiler açığa çıktığında tercih edilebilirler.
Ameliyat
Eğer anal fissür kronikse, diğer tedavilere karşı dirençliyse ya da kişinin belirtileri şiddetliyse doktorlar ameliyat önerisinde bulunabilirler. Doktorların çoğunlukla uyguladığı prosedür, iyileşmeyi teşvik etmek, spazmı ve ağrıyı hafifletmek için anal sfinkter kasının küçük bölümünü kesmeyi kapsayan yanal iç sfinkterotomi (LIS) prosedürüdür.
Yapılan çalışmalar kronik fissür durumunda herhangi bir tedavidense cerrahinin daha etkili olduğunu ortaya koymuştur. Bununla beraber ameliyatın inkontinansa neden olma riski düşüktür.
Anal Fissür Yaşam Tarzı
Anal fissürdeki rahatsızlığın hafifletilmesinde, anal fissürün iyileşmesinin desteklenmesinde ve aynı zamanda nükseleri önlemede bazı yaşam tarzı değişikliklerinin etkisi büyüktür. Bu değişiklikler şunlardır:
- Diyete lif eklenmelidir.
Dışkıyı yumuşak tutmak ve çatlak iyileşmesinde yardım sağlamak için günde yaklaşık 25-30 gram lif yenmelidir. Lif açısından zengin olan gıdalar arasında meyveler, sebzeler, kepekli tahıllar ve fındık yer alır. Bunun yanı sıra lif takviyesi de alınabilir. Dikkat edilmesi gereken nokta, lif alımının gaz ve şişkinliğe neden olabilmesidir. Bu nedenle lif alımı kademeli şekilde artırılmalıdır. İlgili Link: İBS- Bağırsak Sendromu
- Yeterli sıvı tüketilmelidir.
Kabızlığı önlemek için yeterli sıvı tüketilmelidir.
- Büyük tuvalet sırasında zorlamadan kaçınılmalıdır.
İyileşmek olan bir yırtığın tekrar açılmasında ya da yeni bir yırtılma meydana gelmesinde zorlanmanın etkisi büyüktür. Bu sebeple büyük tuvalet esnasında zorlanmadan kaçınılmalıdır. İlgili Link: Akut Radyasyon Sendromu veya Radyasyon Zehirlenmesi Nedir?
Eğer anal fissür bebekteyse, bebeğin bezleri sık olarak değiştirilmelidir. Bez temizliğinde alan güzelce yıkanmalı ve mevcuttaki sorunla ilgili olarak çocuk doktoruyla görüşme sağlanmalıdır.
Anal Fissür Doktor Randevusu İçin Hazırlık
Anal fissürü olan kişiler sindirim hastalıkları (gastroenterolog) doktoruna ya da kolon ve rektal cerrahi konusunda uzmanlaşmış bir doktora yönlendirilirler.
Randevuya hazırlanmada yardımcı olabilecek bilgiler aşağıdadır:
Ne Yapılabilir?
Randevu alınırken belirli bir test yapılıp yapılmayacağı, bu nedenle diyet benzeri bir hazırlığa gerek olup olmadığı sorulmalıdır. Bunun dışında bir liste yapılabilir. Listede şunlar yer almalıdır:
- Belirtiler
Randevu almayla ilişkili olmayan belirtiler dahil olmak üzere tüm belirtiler not alınmalıdır.
- Kişisel Bilgiler
Yaşanılan büyük değişiklikler, stres kaynakları ve ailenin tıbbi geçmişi dahil olmak üzere tüm önemli bilgiler yazılmalıdır.
- İlaçlar
Alınan tüm ilaçların, vitaminlerin, takviyelerin isimleri ve dozları yazılmalıdır.
- Randevuya Eşlik Edecek Kişi
Randevuya eşlik edebilecek bir aile üyesi ya da arkadaş belirlenmelidir. Bu sayede herhangi bir bilginin atlanılması ya da unutulması söz konusu olmaz.
- Sorular
Doktora sorulması planlanan sorular hazırlanmalıdır.
Doktora sorulabilecek temel sorulardan bazıları şunlardır:
- Belirtilerimin sebebi ne olabilir?
- Belirtilerimin başka olası nedenleri var mıdır?
- Teste ihtiyacım var mı?
- Durumum geçici (akut) mi veya kronik mi?
- Uymam gereken bir diyet var mı?
- Uymam gereken kısıtlamalar var mı?
- En iyi hareket şekli nedir?
- Önerdiğiniz birincil yaklaşım dışında alternatifler var mı?
- Başka sağlık sorunlarım da var. Hepsini beraber en iyi şekilde nasıl yönetebilirim?
- Bilgi alabileceğim broşür ya da basılı materyal var mı? İnternet araştırması için hangi web sitelerini önerirsiniz?
Randevu esnasında kişinin aklına başka sorular gelirse o soruları da mutlaka sormalıdır.
